تست بررسی ABI (Ankle-Brachial Index) — راهنمای کامل تشخیص گرفتگی عروق محیطی (PAD)، نحوه انجام، تفسیر نتایج و نوبت‌دهی
چرا تست ABI مهم است؟
تست ABI که نسبت فشار سستولی قوزک به فشار سستولی بازو را محاسبه می‌کند، یک روش غیرتهاجمی، سریع و مطمئن برای ارزیابی جریان خون اندام تحتانی و شناسایی بیماری شریان محیطی (Peripheral Artery Disease — PAD) است. PAD میتواند علامتی از آترواسکلروز سیستمیک باشد و با خطر بالاتر حمله قلبی و سکته همراه است؛ بنابراین تشخیص زودهنگام اهمیت دارد. Mayo Clinic+1
تست ABI چیست؟
ABI = فشار سیستولیک قوزک ÷ فشار سیستولیک بازو.
مقدار به‌دست‌آمده رابطه خون‌رسانی به اندام تحتانی را نشان می‌دهد؛ مقادیر پایین‌تر معمولاً نشان‌دهنده‌ی باریک‌شدگی شریانی یا انسداد هستند. این آزمون با کمک فشارسنج (کاف) و دستگاه داپلر یا گاهی دستگاه‌های خودکار انجام میشود. American Heart Association Journals+1
یک گزاره کلیدی (برای صفحه و رده‌بندی): تست ABI یک آزمون پایه در تشخیص PAD است و در راهنماهای بین‌المللی به‌عنوان تست استانداردِ اولیه توصیه شده است. NICE+1
چه کسانی نیاز به تست ABI دارند؟ (اندیکاسیون‌ها)
پزشک ممکن است ABI را در موارد زیر تجویز کند:
درد یا کرامپ پا هنگام راه رفتن (claudication).
زخم‌های مزمن و دیرترمیم در پا یا درد استراحت در پا.
وجود فاکتورهای خطر برای بیماری‌های آترواسکلروتیک: سیگار، دیابت، فشارخون بالا، کلسترول بالا، سن بالای 65 یا 50–64 با فاکتور خطر دیگر. Mayo Clinic+1
آمادگی و نکات قبل از تست
بیمار باید حداقل 5 دقیقه در وضعیت خوابیده (supine) استراحت کند.
از مصرف کافئین، سیگار یا فعالیت سنگین مستقیم قبل از تست خودداری شود.
پوشیدن لباسی که اجازه دسترسی به بازو و قوزک را می‌دهد، مناسب است. NCBI+1
تکنیک انجام تست (قدم‌به‌قدم)
بیمار در وضع خوابیده قرار می‌گیرد و حداقل 5 دقیقه استراحت می‌کند.
فشار خون سیستولیک هر دو بازو با فشارسنج اندازهگیری میشود؛ بیشترین مقدار بازویی برای محاسبه استفاده میشود.
در هر قوزک (دورسالیس پدیس و خلفی تالوسال — در صورت نیاز)، فشار سیستولیک با داپلر و کاف اندازهگیری میشود؛ بیشترین مقدار قوزکی برای محاسبه استفاده میشود.
ABI برای هر پا محاسبه میشود: (فشار سیستولیک قوزک) ÷ (فشار سیستولیک بازو (بالاترین)).
در صورت شک یا نتایج مرزی و در بیمارانی با دیابت یا شواهد ترومبوز/کلسفیکاسیون، تست‌های تکمیلی (TBI، داپلکس، CTA یا MRA) پیشنهاد میشود. NCBI+1
تفسیر نتایج
راهنمای معمول تفسیر ABI (مقادیر مرجع): Vascular Academy | powered by SOT+1
ABI ≥ 1.00 تا 1.40 — طبیعی یا نرمال.
ABI 0.91 – 0.99 — مرز («borderline»).
ABI ≤ 0.90 — نشان‌دهنده‌ی PAD (حساسیت/اختصاصیّت مناسب برای تشخیص).
ABI > 1.40 — شواهد سفتی/کلسفیکاسیون شریانی (ممکن است فشارها غیرقابل اتکا باشند) — در این موارد از Toe-Brachial Index (TBI) یا داپلکس استفاده کنید. Vascular Academy | powered by SOT+1
نکته بالینی: مقادیر پایین‌تر ABI با شدت بیشتر بیماری و ریسک بالای عوارض قلبی-عروقی مرتبط‌اند؛ حتی ABI مرزی (0.91–0.99) با افزایش خطر کاهش تحرک و پیامدها مرتبط است. Portail Vasculaire
دقت، محدودیت‌ها و نکات کلینیکی
حساسیت/اختصاصیّت: ABI اختصاصیّت خوب و حساسیت متغیر دارد؛ در برخی مطالعات حساسیت کمتر از اختصاصیّت گزارش شده است. بنابراین ABI منفی نمی‌تواند همه‌ی موارد PAD را رد کند، مخصوصاً در بیماران دیابتی یا با عروق کلسفیک. BMJ Open+1
کلسفیکاسیون شریانها: بیماران دیابتی یا با نارسایی کلیوی ممکن است شریان‌های قوزک سخت و غیرقابل فشرده شدن داشته باشند که منجر به ABI بالا (>1.40) و نتایج غیرقابل اتکا میشود — در این موارد از TBI یا داپلکس استفاده کنید. PLOS+1
نتایج مرزی: وقتی ABI مرزی است یا نشانه‌های بالینی وجود دارد، تست‌های تکمیلی (تست پیاده‌روی با اندازهگیری ABI پس از ورزش، داپلکس شریانی، CT/MR آنژیوگرافی) لازم میشود. csvs.org.uk+1
پیامدها و درمان (اگر ABI کم باشد)
یافتن PAD به معنای این است که باید ریسک‌فاکتورها مدیریت شوند و در صورت لزوم درمانهای موضعی یا آنژیوگرافی/آنژیوپلاستی برنامه‌ریزی شود:
تغییر سبک زندگی: ترک سیگار، ورزش منظم، کنترل قند و فشار و چربی.
دارودرمانی: آنتی‌پلاکت‌ها، کنترل لیپید و فشار خون طبق دستور پزشک.
مداخلات اندوواسکولار یا جراحی در موارد شدید یا زخم غیرقابل‌بهبود. www.heart.org+1
جایگزین‌ها و تست‌های تکمیلی
Toe-Brachial Index (TBI): در مواردی که ABI قابل‌اعتماد نیست (مثلاً عروق کلسفیک).
داپلکس اولتراسوند شریانی: ارزیابی آناتومی و جریان.
CT-Angio یا MR-Angio: برای برنامه‌ریزی عمل یا درمان مداخله‌ای.
تست ورزش همراه با ABI: برای بیمارانی که فقط در حین راه رفتن دچار علامت می‌شوند. NICE+1
توصیه‌های کاربردی برای بیماران (به زبان ساده)
اگر دچار درد پا هنگام راه رفتن، زخم ناشی از کاهش خون‌رسانی یا فاکتورهای خطر بالا هستید، تست ABI میتواند اطلاعات مهمی بدهد. این تست بدون درد است و چند دقیقه طول می‌کشد. اگر نتیجه ABI شما پایین باشد، پزشک برای کاهش ریسک قلبی-عروقی و بهبود گردش خون راهکارهای درمانی و پیشگیری پیشنهاد می‌کند. Mayo Clinic
شواهد علمیِ کلیدی (پنج گزاره‌ی بارزنور)
این‌ها مهم‌ترین حقایق مقاله‌اند و منابع‌شان را دقیق آورده‌ام:
تعریف: ABI نسبت فشار سیستولیک قوزک به فشار سیستولیک بازو است و یک test غیرتهاجمی برای تشخیص PAD است. American Heart Association Journals+1
آستانه تشخیصی: ABI ≤ 0.90 معمولاً به‌عنوان معیار تشخیصی PAD پذیرفته میشود. Vascular Academy | powered by SOT
محدودیت در بیماران دیابتی/کلسفیکاسیون: در بیماران با عروق کلسفیک یا دیابت، ABI ممکن است قابل‌اعتماد نباشد (ABI بالا >1.40) و جایگزین‌هایی مانند TBI توصیه میشود. PLOS+1
دقت بالینی: ABI اختصاصیّت خوبی دارد ولی حساسیت آن متغیر است؛ بنابراین منفی بودن ABI لزوماً PAD را رد نمی‌کند. BMJ Open+1
اهمیت بالینی: PAD که با ABI تشخیص داده میشود، نشان‌دهنده‌ی آترواسکلروز سیستمیک و افزایش خطر رویدادهای قلبی-عروقی است؛ بنابراین تشخیص و مدیریت مهم است. NCBI+1
منابع پیشنهادی برای ارجاع
Mayo Clinic — Ankle-brachial index. Mayo Clinic
American Heart Association — How is PAD diagnosed? www.heart.org
AHA Scientific Statement — Measurement and Interpretation of ABI (Circulation). American Heart Association Journals
StatPearls / NCBI — Ankle Brachial Index overview. NCBI
NICE guidance and evidence reviews on ABPI. NICE+1
سؤالات متداول تکمیلی درباره تست ABI و گرفتگی عروق
تست ABI دقیقاً چه چیزی را اندازهگیری می‌کند؟
ABI نسبت فشار خون سیستولیک در قوزک پا به بازو است. این نسبت نشان می‌دهد خون چقدر راحت میتواند از شریان‌های پا عبور کند و آیا تنگی یا انسداد وجود دارد یا خیر.
آیا تست ABI درد دارد؟
خیر. تنها فشاری که هنگام باد شدن کاف فشارسنج روی پا یا بازو احساس میشود ممکن است کمی آزاردهنده باشد، اما دردناک نیست.
انجام تست ABI چقدر زمان می‌برد؟
معمولاً کل تست حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشد. برای بیماران با زخم، ورم زیاد یا عروق کالسیفیه ممکن است کمی بیشتر طول بکشد.
چه کسانی باید تست ABI را سالانه انجام بدهند؟
افراد مبتلا به دیابت، بیمارانی با سابقه سیگار کشیدن طولانی، افراد بالای ۶۵ سال و کسانی که علائم PAD دارند، بهتر است سالیانه تحت پایش ABI باشند.
ABI پایین نشانه چیست؟
ABI کمتر از 0.9 معمولاً نشاندهنده تنگی یا انسداد شریان‌های پا (بیماری شریان محیطی یا PAD) است. هرچه عدد کمتر باشد، شدت بیماری بیشتر است.
ABI بالاتر از 1.3 یعنی چه؟
مقادیر بالای 1.3 اغلب در افراد دیابتی یا دارای کلسفیکاسیون شریانی دیده میشود و نشان می‌دهد عروق بسیار خشک و سفت هستند. در این شرایط تست ABI قابل اعتماد نیست و باید تست TBI یا سونوگرافی داپلر انجام شود.
آیا ABI میتواند سکته یا بیماری قلبی را پیشبینی کند؟
بله. ABI پایین علامتی از آترواسکلروز سیستمیک است و با افزایش خطر حمله قلبی، سکته مغزی و مرگ قلبی-عروقی ارتباط دارد. به همین دلیل تشخیص و درمان زودهنگام بسیار مهم است.
آیا باید برای انجام تست ناشتا باشم؟
خیر. تست ABI نیازی به ناشتایی ندارد. تنها کافی است ۵ تا ۱۰ دقیقه قبل از تست استراحت کرده باشید.
آیا ورزش قبل از تست ABI نتیجه را تغییر می‌دهد؟
بله. فعالیت شدید قبل از تست ممکن است باعث تغییر مقادیر شود. بهتر است حداقل ۳۰ دقیقه قبل از تست فعالیت ورزشی نداشته باشید.
تفاوت ABI با TBI چیست؟
ABI فشار خون قوزک را اندازه می‌گیرد، اما TBI فشار خون انگشت شست پا را. در بیماران دیابتی یا کسانی که عروق پا کلسفیه شده است، TBI معمولاً دقیقتر است.
آیا تست ABI برای بیماران دیابتی کافی است؟
نه همیشه. در افراد دیابتی عروق ممکن است سفت و غیرقابل فشرده شدن باشند؛ در این حالت عدد ABI به طور کاذب طبیعی یا بالا به نظر می‌رسد. برای این بیماران معمولاً TBI یا سونوگرافی داپلر پیشنهاد میشود.
آیا میتوان تست ABI را در منزل انجام داد؟
نه. اندازهگیری فشار سیستولیک قوزک و محاسبه دقیق نسبت، نیاز به دستگاه داپلر و اپراتور آموزش‌دیده دارد.
بعد از انجام تست ABI چه اتفاقی می‌افتد؟
پزشک با توجه به نتیجه، ممکن است درمان دارویی، تغییر سبک زندگی، ورزش، ترک سیگار یا انجام تست‌های تصویربرداری تکمیلی را توصیه کند.
هر دو پا باید تست شوند؟
بله. چون گرفتگی عروق ممکن است فقط در یک پا وجود داشته باشد، حتماً باید برای هر دو پا جداگانه ABI محاسبه شود.
آیا ABI جایگزین سونوگرافی داپلر است؟
خیر. ABI یک تست غربالگری اولیه است. در صورت غیرطبیعی بودن، معمولاً سونوگرافی داپلر یا CT آنژیوگرافی برای بررسی دقیقتر عروق انجام میشود.
آیا تب یا عفونت روی ABI تاثیر دارد؟
بهطور مستقیم نه، اما درد، ورم شدید یا زخم‌های فعال ممکن است اندازهگیری را دشوار کند. بهتر است پزشک وضعیت بیمار را بررسی کند.
آیا تست ABI محدودیت سنی دارد؟
خیر، اما معمولاً برای افراد بالای ۵۰ سال یا کسانی که علائم و فاکتورهای خطر دارند انجام میشود.
آیا با کفش و جوراب میتوان تست داد؟
خیر. کاف باید روی پوست قوزک قرار بگیرد، بنابراین باید جوراب و کفش را درآورد.
آیا بیمه هزینه تست ABI را پوشش می‌دهد؟
بسته به نوع بیمه، معمولاً بخش عمده هزینه پوشش داده میشود. بهتر است قبل از مراجعه به کلینیک استعلام بگیرید.
